Biobased bouwen, ecologisch bouwen

Biobased bouwen, ecologisch bouwen

Ecologisch bouwen (ook wel: biobased bouwen) is bouwen met natuurlijke bouwmaterialen. Natuurlijke bouwmaterialen veroorzaken minder CO2 of zijn CO2 positief, én veroorzaken niet eeuwenlange vervuiling. Mensen met interesse in duurzaam bouwen komen heel vaak op onze cursus Zelfvoorzienend Off-grid omdat we diverse facetten van duurzamer bouwen en leven die dag bespreken. Bij deze een overzichtje van enkele veelgebruikte ecologische bouwstylen.

Houtskelet

Vrijwel alle ecologische bouwstylen maken gebruik van houtskelet, wat betekent dat houten balken alle ramen deuren verdiepingen dragen (qua gewicht). De muren gaan we daarna "invullen". Dit invullen gaan we hier op drie manieren bekijken: strobalen, ecologisch isolatiemateriaal en kalkhennep. Op deze manier proberen we zo veel mogelijk materialen te kiezen die onderaan op de bouwmaterialen pyramide staan.

1. Strobouw

De méést milieuvriendelijke en ecologisch verantwoorde manier van bouwen in ons klimaat, is strobouw. Met strobouw vul je de muren van houtskelet eenvoudigweg op met strobalen. Strobalen hebben een ietwat lagere isolatiewaarde dan doorgaans isolatiemateriaal (0.046), echter een strobaal is zo breed dat dit uiteindelijk juist extra goed isoleert. Bovendien is de warmtebuffering van een strobalen muur (2kJ/kgK) vele malen groter dan die van een muurtje met chemische isolatie waardoor je uiteindelijk minder temperatuurschommelingen en veel minder hoeft te verwarmen dan bij reguliere bouw (waar warmtebuffering niet wordt "meegeteld"). Om optrekkend vocht volledig uit te sluiten, worden de muren tot 10 centimeter hoogte meestal van regulier materiaal gemaakt (zoals baksteen) of het huis wordt op palen gezet. Op deze verhoging stapel je de strobalen, die soms zelfs nog vlak vantevoren extra samengeperst worden (om alle zuurstof eruit te halen).

Stro bouw (foto: architectengroep Barchi)

Aan de binnenkant smijt of spuit je er leem tegenaan, en aan de buitenkant kalk. Om slagregen-schade aan de buitenkant te beperken, is de buitenrand van het dak meestal nog net even wat langer (overstek). Als deze afwerking helemaal goed is, dan zit er geen zuurstof in de muur, en dan pas is strobouw ook echt brandveilig. Hieronder zie je een filmpje van een verplichte brandtest (90 minuten), waarbij een strobalen muur pas na meer dan 2 uur begint te branden als er een vuurkanon (973 graden) tegen wordt gezet.

Hieronder zie je een foto van een afgebrand strobalen huis, vlak naast een afgebrand bos (bron: woonder.be). Zoals je ziet staan de strobalen muren nog gewoon overeind.

Na een brand staan de strobalen muren nog.

Een strobouw huis heeft geen last van muizen en ongedierte, want de muur zit 100% "verstopt", je zult nooit één sprietje stro zien. Bovendien houden muizen van hooi en niet van stro. Ik kan je hier allerlei foto's laten zien van strobalen huizen, alleen... je ziet aan de buitenkant dus nooit dat het strobouw is. Het ziet er uit als een gewoon modern huis met een geschilderde buitenkant.

Behalve de meest milieuvriendelijke en ecologische manier van bouwen (want je gebruikt 100% natuurlijke materialen zonder enige folie), is een groot voordeel dat een strobalen huis uiteindelijk ietwat goedkoper is dan een regulier huis. Het is goedkoper omdat stro goedkoper is reguliere bouwmaterialen én omdat je zelf ook mee kan helpen. Een ander érg groot voordeel, is dat je er daadwerkelijk architecten en bouwvakkers voor kunt vinden. Je hoeft dus niet te pionieren en een achterdeurtje van een wet te zoeken: strobouw is legaal.

Meer weten over strobouw? Een prachtig startpunt is Stichting Strobouw. Behalve de muur "invullen" hebben zij ook kennis van andere technieken, zoals prefab en inblaas. Bij inblaas heb je helaas wel extra houten platen nodig (buitenkant ESB, binnenkant watervaste dampopen plaat), alleen de isolatie is ietwat beter en je kunt ook binnenmuren maken die dunner zijn dan een strobaal. Voor meer informatie kun je ook de lezing zien van Christina Eickmeier op de onze Duurzaamheid Festival bibliotheek, en de lezing door Iewan en Kristian Mater van GEN NL. Behalve bij de genoemde stichting Strobouw voor Nederland en België, kun je ook terecht bij Woonder.be.

Stro is puur CO2 opslag (foto: woonder.be).

2. Ecologische isolatie

De bouwsector is één van de langzaamste qua wijzigingen, dus misschien is het eenvoudigweg vervangen van chemische isolatie door ecologische isolatie een kleine veilige wijziging die jouw bouwbedrijf nog wel wil nemen. Houtskelet-muren opvullen met ecologische isolatie lijkt dus het meest op reguliere bouw. Alle tiny houses horen in deze categorie. Vooral vlas en metisse zijn populair als ecologische isolatie. In mijn cursusdag behandel ik welke ecologische isolatiematerialen er zijn, de kosten, verschillen, voor- en nadelen. Je hoeft met ecologische materialen in ieder geval nooit een mondkapje te dragen, en qua luchtdichtheid is het ook allemaal veel eenvoudiger.

Vaste en flexibele houtisolatie.

3. Kalkhennep

Je kunt de muren ook opvullen met kalkhennep. Ik schreef al eerder een blog over kalkhennep en over ecologisch stuccen met leem en kalkhennep. Op de bouwplaats zelf meng je kalk en hennep, waarna je het emmertje voor emmertje in je muur doet. Het kost enorm veel tijd en daardoor (te) veel geld. Om de kalk in een fabriek te maken wordt deze extreem verhit, en al is het minder verhitting dan reguliere kalk én neemt kalkhennep CO2 op tijdens gebruik, kalkhennep is in totaliteit dus niet/nauwelijks CO2 opslag en strobouw zeker weten wel.

Hennep is wel CO2 opslag. Kalk is discutabel-CO2-neutraal: kalksteen maken (verhitten) kost godsgruwelijk veel CO2, die in de loop van de tijd wordt teruggevangen uit de lucht (foto: woonder.be).

Niet-particuliere bouw

Voor niet-particuliere bouw, zoals flatgebouwen, zijn meerdere ecologische alternatieven, die allemaal het gebruik van beton voorkomen. Beton en cement veroorzaakt namelijk veel CO2 (8% van alle CO2 wereldwijd), meer dan de hele vliegsector samen. CLT (cross laminated timber) is de meest bekende vorm van ecologische bouw waarmee je gemakkelijk flatgebouwen kunt bouwen. CLT bestaat uit een oneven aantal houten platen die op elkaar zijn geplakt, en waarbij de platen steeds 90 graden gedraaid om-en-om op elkaar worden geplakt. Deze om-en-om constructie blijkt oersterk te zijn. Het schijnt helaas nog wel veel duurder te zijn dan beton, en omdat er nauwelijks ervaring mee is, blijven investeerders er nu nog van weg, ook al zijn er heel veel gebouwen successvol mee gebouwd. Kom op Rabobank en ING, waar blijven jullie? In deze documentaire van VPRO Tegenlicht zie je prachtige voorbeelden en duidelijke uitleg.

En we gaan nog verder...

Interesse in nóg andere materialen gebruiken? Het mag: zolang je materialen gebruikt die vergelijkbaar isoleren en jouw gemeente het goedkeurt. Het kan: in principe kun je álle materialen ter wereld gebruiken of recyclen om mee te bouwen en te isoleren, dus ook alle afvalstromen (van paprika-stokjes tot riooldrap). Geloof je me niet? Kijk dan de rondleiding van The Exploded View en overtuig jezelf! Als je meer wil weten over biobased bouwen, en je wil nú aan de slag, kom dan eens langs bij mijn cursus. Als je meer wil weten over biobased bouwen met toekómstige materialen, kijk dan eens bij Company New Heroes zoals The Growing Pavilion" en de meeting van GEN NL over biobased bouwen geeft mooie overzichtskennis.

Kijk ook eens bij onze cursus Zelfvoorzienend Off-grid.