Kalkhennep

Kalkhennep wordt binnen ecologisch bouwen populairder, en in de cursus zelfvoorzienend off-grid krijg ik er steeds meer vragen over. Mensen uit de professionele bouwwereld klagen echter -net als boeren- enorm. En terecht: er komen steeds meer regelgevingen, die soms ook extra geld kosten. Tegelijkertijd valt het kwartje ook helemaal niet, want het doel van die regelgevingen is dat er iets verándert in de reguliere bouw.

"Circulair" lijkt het nieuwe excuuswoord te worden om vooral niet van bouwmaterialen te wijzigen.

Zo hoorde ik laatst een aflevering van BNR Bouwmeesters met veel vraagstukken uit die reguliere bouw. Er zijn diverse antwoorden vanuit ecologische bouwen en biobased materialen, alleen die werden niet genoemd omdat de uitgenodigde hoge professoren enkel de reguliere bouw kenden..... "Circulair" lijkt het nieuwe excuuswoord te worden om vooral niet van bouwmaterialen te wijzigen, terwijl de cement industrie nauwelijks circulair kán. Van oud beton is namelijk nauwelijks bekend hoe sterk het is, en kan daarom niet hoogwaardig gerecycled worden. Met veel extra energie kun je hooguit laagwaardig betonpuingranulaat maken.

Krampachtig vasthouden aan cement en beton

Er is de laatste 20 jaar drastisch ingezet op CO2 besparingen bij cementproductie (alternatieve ingrediënten, afvalverbranding, CO2 opvang experimenten), alleen dat helpt nauwelijks: cementproductie gaat toch echt met een oven op 1.450 a 2.000 graden. Daarmee veroorzaakt cement wereldwijd meer dan 5% van alle CO2. Hoog tijd dus om grootschalig van beton (en staal) áf te stappen. Waarom uberhaupt nog kiezen voor CO2 en stikstof genererende materialen, als het ook anders kan? Hoeveel wetgevingen moeten er nog komen voordat dat kwartje valt?

Kalkhennep

Kalkhennep is -net als strobalen bouw en CLT- een prachtig bouwmateriaal, geschikt voor alle toepasingen waar je normaliter beton of cement gebruikt, behalve als de constructie dragend is. Hennep groeit in noordelijk Nederland met minimale mest en geen bestrijdingsmiddelen binnen 100 dagen tot wel 3 meter hoog. Hennep is als het ware onze eigen Europese bamboe. Van de circa 8 a 9 ton opbrengst per hectare, levert het 30% bastvezel als bouwproduct, 60% houtvezel als (stal)strooisel en CBD olie als geneeskrachtig goedje. Deze hennep is niet geschikt voor THC productie (0.02%).

Het is helemaal geen voordeel dat kalkhennep CO2 opneemt: nee, dat compenseert hooguit de CO2 die allereerst bij de kalkproductie vrijkwam.
De kalk die wordt gebruikt bij kalkhennep is speciaal, want deze wordt bij veel lagere temperatuur gemaakt dan bij reguliere kalk.

De kalk die wordt gebruikt bij kalkhennep is speciaal, want deze wordt bij veel lagere temperatuur gemaakt dan bij reguliere kalk.

Van hennep kunnen isolatie-dekens worden gemaakt, maar het is gebruikelijker om het met kalk te mengen. Dit kun je opspuiten (lastig ivm 11% vochtopname), of je kunt er pre-fab blokken van maken (net als bakstenen), maar meestal wordt het ter plekke op de bouwplaats gemengd voor vloeren muren en het dak. Kalkhennep lijkt daarmee 1-op-1 vervanging van cement voor alle niet-dragende constructies. In mijn cursus zelfvoorzienend off-grid laat ik meestal een pre-fab blok en een potje met losse hennep rondgaan zodat iedereen het gezien en aangeraakt heeft.

In deze foto's zie je hoe een muur van circa 40 cm kalkhennep wordt gemaakt romdom de dragende houtconstructie. Er wordt steeds een emmer versgemaakte kalkhennep in de tijdelijke (zwarte) bekisting gegooid, waarna de hennep bij alle randen met houtjes handmatig wordt aangestampt (ik heb er nog wat lichte schouderpijn van) en in het midden met de hand aangedrukt. Daarna wordt de bekisting hoger geplaatst en zo wordt rij voor rij een hele muur opgebouwd.

Kalkhennep wordt ter plekke gemengd.

Kalkhennep wordt ter plekke gemengd.

Kalkhennep is hier tussen de dragende houten balken aangestampt.

Kalkhennep is hier tussen de dragende houten balken aangestampt.

Kalkhennep versus strobalenbouw

Nou is het een beetje lastig om kalkhennep en strobalenbouw te vergelijken. En ook niet nodig, want het zijn beide prachtige low-tech ecologische biobased manieren van bouwen. Toch doe ik het, want nergens kun je antwoord op deze vraag vinden.

Overeenkomsten zijn:

  • 100% natuurlijke afkomst
  • 100% composteerbaar
  • geen vergif
  • geen brandvertragers of weekmakers
  • damp-open
  • acoustisch dempend
  • brandveilig: doorstaan beide met gemak de brandveiligheidstest
  • bewegen "mee" in plaats van breken/scheuren zoals cement/beton
  • vochtregulerend (bij strobalenbouw is dat de afwerkleem): dat betekent dat het vocht opneemt en afstaat en zo luchtvochtigheid bevordert waar mensen zich prettig bij voelen (circa 55%).
  • je kunt er ronde vormen mee maken (strobalenbouw: met kettingzaag; kalkhennep: met ronde bekisting)
  • enorme warmte-absorptie: kleinere dag/nacht temperatuurschommelingen binnen dan bij flexibele isolatie (zoals steenwol)
  • isolatiewaarde (lambda 0.06): is van beide gelijk en niet heel hoog, echter bij nieuwbouw kun je probleemloos besluiten dikkere muren te nemen.
  • minder kier- en luchtdichtheid aandachtspunten omdat er met vloeibaar materiaal wordt (af)gewerkt.

Dan nu enkele verschillen. Kalkhennep kan niet een constructie dragen, en strobalen kunnen dat wel (zelfs hele flatgebouwen) echter dat laatste wordt in Nederland en Duitsland nooit gedaan omdat die manier van bouwen nooit is gekozen om mee door te ontwikkelen (wel in Engeland). Kalkhennep heeft als groot nadeel dat er bij industriële (lucht)kalkproductie op 800 graden wordt verhit, en dat kost dus veel CO2. Nou wordt deze enorme verhitting deels gecompenseerd doordat er met snelgegroeide hennep wordt gebouwd.
Ook komt tijdens deze verhitting veel (44%) CO2 vrij úit de gedelfde kalk; echter deze tweede hoeveelheid CO2 wordt in de loop der jaren wel weer door de kalk in de kalkhennep weer opgenomen. Het is helemaal geen voordeel dat kalkhennep CO2 opneemt: nee, dat compenseert enkel de CO2 die allereerst bij de kalkproductie vrijkwam.

Een nadeel van strobalenbouw is dat het steeds moeilijker wordt om (biologisch) stro te vinden die niet (al te veel) door groeiremmers bespoten is. En (geperste) strobalen kunnen te breed zijn voor na-isolatie, terwijl kalkhennep dunner kan worden aangebracht. Kalk is verder van nature schimmelwerend.

Eigen ervaringen

Ik heb zelf een verrot badkamer vloertje vervangen met kalkhennep in plaats van cement. Het ging prima, alleen ik heb er spijt van dat ik het mengen binnen deed: de kalk stofte alle kanten op. Erg prettig spul is die kalkhennep op blote handen (en in je neus) zéker niet. Het vloertje zelf is prima trouwens, we douchen er nu al weer enkele jaren op. Kalkhennep stortvloer ipv betonvloer.

Kalkhennep stortvloer ipv betonvloer.

Ik heb ook in Duitsland een stuk wand -die altijd vocht van buiten naar binnen drukt- gestuct met dezelfde kalkhennep. De damp-open eigenschappen kloppen in ieder geval: het vocht komt er netjes doorheen druppelen. Op de foto zie je rechtsboven nog net een stukje wit van de traditionele (witgeverfde) cement; deze damp-dichte cement kan natuurlijk niet tegen vocht en de hele wand komt dus letterlijk er af brokkelen. Geef mij dan maar kalkhennep, die blijft netjes zitten. Kalkhennep gestuct tegen een permanent natte muur.

Kalkhennep gestuct tegen een permanent natte muur.

Ondertussen stuccen we alle muren op de begaande grond met kalkhennep. Stuccen met kalkhennep is een beetje onbekend, en logisch want het is in principe een slecht idee omdat je de muren nauwelijks recht kunt krijgen. Gelukkig bochelen mijn muren toch al wel, dus ik gebruik graag kalkhennep want dat ademt tenminste. Als ik spul uit de bouwmarkt zou gebruiken (gips of reguliere verf), dan zou ik namelijk iedere 10 a 15 jaar al die probleemmuren opnieuw moeten stuccen, en nu dus niet. Permanent natte muren zijn nu opeens droog, en de kalkhennep blijft gewoon mooi zitten. Omdat je door de stukjes hennep niet de kalkhennep muren met reguliere tools (zoals een meter) recht kunt trekken, verven we de muren nog na met puur kalk om alle gaatjes te vullen; hierdoor zijn het toch nog nette muren geworden. Muren op de begaande grond stuccen we met kalk-hennep.

Muren op de begaande grond stuccen we met kalk-hennep.

Kalk-hennep is het nieuwe cement voor alle niet-dragende constructies. Hier zie je dat ik het oven-gat van de wc-kamer naar de oven-kamer dicht met kalkhennep. De reguliere bakstenen laten zich prima stapelen met kalkhennep - het werkt echt perfect, super sterk, mooi gedroogd, en je kunt er echt hard tegenaan beuken, zit hardstikke vast. Ik heb op andere plekken ook muren en gevels weer opgebouwd met grote onregelmatige brokken leisteen en kalkhennep. Ik koop nooit meer cement in ieder geval! Kalkhennep is het nieuwe cement.

Kalkhennep is het nieuwe cement.

Kalkhennep is het nieuwe cement.

Kalkhennep is het nieuwe cement.

Kalkhennep is het nieuwe cement.

Kalkhennep is het nieuwe cement.

Kalkhennep is het nieuwe cement.

Kalkhennep is het nieuwe cement.

Kalkhennep is het nieuwe cement.

Kalkhennep is het nieuwe cement.

Niet alleen de muren, de vloer is ook kalkhennep als bovenkant van de vloerfundering.

Niet alleen de muren, de vloer is ook kalkhennep als bovenkant van de vloerfundering.

Leem en kalkhennep in één foto. De kalkhennep is hier nog een keer geverfd met kalk om de vele oneffenheden grotendeels weg te poetsen.

Leem en kalkhennep in één foto. De kalkhennep is hier nog een keer geverfd met kalk om de vele oneffenheden grotendeels weg te poetsen.

Kijk ook eens bij onze cursus Zelfvoorzienend Off-grid.



Veilig trainen logo