Bosatlas van de duurzaamheid

De Bosatlas, dat is nostalgie voor mij. Ik ben geloof ik de generatie van druk 54. Dit is echter de 1e druk over duurzaamheid (okt. 2019). Alle doorgaans gebruikte plaatjes en sankeys over klimaatverandering en grondstoffen - van IPCC en de NASA tot de IEA- staan er in, en daarom is het als algemeen naslagwerk en voor onderwijs perfect. In het voorwoord wordt al helder dat we hier te maken hebben met een brede definitie van "duurzaamheid" en niet de verwrongen politieke/bouwwereld definitie van "iets wat lang meegaat". De klassieke driedeling van people planet prosperity (welvaart mens en leefomgeving) komt dan ook meteen aan bod.

Inleiding

Bladzijde 8-9: hoeveel kan de aarde aan?

Bladzijde 8-9: hoeveel kan de aarde aan?

Bij de inleiding zien we al meteen (blz. 9) onderwerpen waarin deze eeuw verbeteringen nodig zijn. Na een -voor mij schrikbarende- samenvatting van grootschalige vervuilingen en uitroeiingen door de eeuwen heen, worden de VN duurzame ontwikkelingsdoelen besproken. Het boek van Babette Porselein ("Verborgen Impact") gaf mij prachtige samenhang en slechts enkele selectieve mogelijke oplossingen, terwijl deze Bosatlas óók over de oplossingen ondubbelzinnig veel zegt. Zo staat op blz. 14-15 letterlijk een waaier van oplossingen, zowel ecologische als technologische. Van "enkele dagen per week geen vlees", "geen vliegreizen en cruises" en "minder bemesten" tot "naar Mars voor nieuwe grondstoffen", "batterijparken" en nog enkele (waarschijnlijk hypothetische) technologische oplossingen.

Klimaat

Bladzijde 30-31: hoe verklein je je klimaatvoetafdruk?

Bladzijde 30-31: hoe verklein je je klimaatvoetafdruk?

In dit eerste hoofdstuk staan dus die "verplichte" infostatics die je echt gezien moet hebben als je je inleest over duurzaamheid en klimaatverandering. Een gemiste kans is dat op blz. 24-25 slechts vier recente rampen staan, terwijl naar mijn weten de volledige waarheid is dat er wereldwijd jaarlijks circa vijf keer zoveel grote rampen zijn sinds 1970. Meestal gaat overstromingsgevaar in Nederland alleen over de zeestijging (25 a 80 cm tot 2100), hier zie je ook per provincie diverse statistieken zoals bodemdaling. Gedurfd om de klimaatwet (blz. 28-30) -net 2 maanden uit vóór de druk- te bespreken, aangezien de Green Deal en andere wetgevingen elkaar in rap tempo zullen vervangen. In weinig andere bronnen vond ik de helderheid over klimaatvoetafdruk verkleinen zoals op pagina 30-31: het in één klap duidelijk waarom je vegetarisch zou gaan eten of -net als ik- écht niet meer wil vliegen.

Energie

Bladzijde 41: Kolencentrales en toekomstige windmolenparken

Bladzijde 41: Kolencentrales en toekomstige windmolenparken

Allerlei energiestromen komen hier aan bod, vooral industriële. We zien op blz. 39 waar hoeveel gas wordt gebruikt, en op blz. 41 waar welke kolencentrales staan en waar grote windmolenparken komen. Weggemoffeld in een alinea tekst (blz 40) staat iets belangrijks dat ik in bijna iedere cursus zelfvoorzienend off-grid ook benadruk: als je alleen energie gebruikt als die er is (zon/wind), dan heb je geen (groot) opslagprobleem - óók industrieel zal er dus alleen energie gebruikt mogen worden als er aanbod is van herwinbare energie. Nu nog wachten totdat de politiek dit snapt en de stroom `s nachts knetterduur maakt... Gelukkig staat bij de invulling van toekomstige energiestromen (blz. 42) nadrukkelijk geen olie, kolen en nauwelijks meer gas.

Grondstoffen

Bladzijde 54: Circulaire economie

Bladzijde 54: Circulaire economie

Het hoofdstuk over grondstoffen is prachtige stof voor werkstukken op school. De auteur die op blz. 50 schrijft dat biologische grondstoffen voor kleding niet duurzamer is dan reguliere grondstoffen, heeft zijn huiswerk gedaan (ter info: het enige dat helpt is minder nieuwe kleding kopen). Waar wij voor eigen cursussen een filmpje gebruiken voor de bizarre hoeveelheid grondstoffen voor een smartphone, staan ze hier helder op blz. 58-59. Dus, wil je misschien nog een paar jaar wachten met een nieuwe smartphone kopen (of koop je alleen een nieuwe accu)?

Natuur Water Industrie

Bladzijde 62: de zesde uitstervingsgolf in de geschiedenis van de aarde

Bladzijde 62: de zesde uitstervingsgolf in de geschiedenis van de aarde

Ook over de natuur en verlies van biodiversiteit staat veel basiskennis prachtig geordend. Wat dacht je van dat we nu waarschijnlijk de zesde uitstervingsgolf aan het veroorzaken zijn (blz. 62), en dat 30 tot 90% van de soorten in Nederland bedreigd wordt met uitsterven? Ik word blij van de eerlijkheid achter "zoveel mogelijk natuurlijke bemesting, minder kunstmest" op blz. 72 over Kringlooplandbouw en biodiversiteit. Als permacultuur docent zie ik ook heel wat permacultuur terug, zoals dat alle sloten hagen en greppels 96% van de biodiversiteit bevatten.

In het hoofdstuk over water staat dat nu 9 miljoen Nederlanders in overstroombaar gebied wonen. Wereldwijd wonen nu zelfs 800 miljoen mensen in gebieden waar de zeespiegel waarschijnlijk een halve meter of meer stijgt (blz. 78). (En een typefout op blz. 77: we verbruiken gemiddeld niet 4.100 maar 41.000 liter water jaarlijks per persoon). Er staat nog meer over industrie en mogelijke technische zaken zoals CO2 opslag, het waterstofwerk in Zeeland, duurzame chemie in het noorden en tenslotte CO2-neutrale staalproductie (het boek is immers ook gesponsord door TaTa steel).

Voedsel

Bladzijde 105: herkomst van onze groene en fruit is zeker niet alleen Nederland

Bladzijde 105: herkomst van onze groene en fruit is zeker niet alleen Nederland

In dit hoofdstuk wordt wederom niet alleen naar CO2 gekeken, maar ook naar arbeidsomstandigheden, biodiverisiteit e.d. (blz. 104). Zoals verwacht komen kaas en vlees als allerhoogste uit qua milieu-impact. Ik hoor nog wel eens iemand beweren dat Nederland zelfvoorzienend is qua voedsel; blz. 105 veegt dat al snel van tafel. De infographics op blz. 109 zijn glashelder: we moeten echt minder vlees gaan eten om je voedselafdruk te verkleinen. Ook over duurzame zuivelproductie is de bosatlas duidelijk, ook al is dat voor boeren slecht nieuws: alleen nog maar veevoer van eigen land (110-111), en dus: minder vee.

Ik mis in dit hoofdstuk informatie over de grote teruggang van zaaddiversiteit en zaadverhandelaars. En ik betreur ook dat de uitgever op blz. 108-109 uitgaat van de gedateerde de schijf van vijf, die toch echt alleen is voor Nederlanders en politici die niet verder kijken dan oude wetenschappelijke onderzoeken en sponsoring van de industrie (waarom staat melk en rood vlees überhaupt nog in de schijf van vijf?).

... en nog veel meer

Waar het begin uitblinkt in helderheid, is dat naar mijn idee aan het einde een stuk minder. In het hoofdstuk over vervoer word ik minder blij van de weinig realistische alternatieven voor vliegen, waarschijnlijk omdat die nauwelijks bestaan. En in het hoofdstuk over bouwen staan opmerkelijk veel optimistische infographics over groen gas (blz. 130-131), terwijl daar alleen over geld wordt gepraat en niet over haalbaarheid (er is zeker weten niet genoeg biogas en genoeg groene stroom voor waterstof) - misschien speelde de medewerking van GasTerra een rol. Op die pagina zou de uitleg van een grote zonneboiler -die de warmtevraag voor 6 a 8 maanden per jaar op zich kan nemen- moeten staan.
Pagina`s 134-135 over circulair bouwen, schieten écht heel erg te kort en hebben het bijna alleen over hergebruik van bouwmaterialen. Wat allereerst mist is het noemen dat beton/cement de meeste CO2 belasting geeft bij het bouwen van een gebouw, en ten tweede dat deze beton/cement vervuiling te voorkomen is door anders te bouwen met bv. strobalen bouw, kalkhennep en CLT. Er worden zelfs wolkenkrabbers gebouwd van CLT, en flats met strobalenbouw.

Lijn43: Bosatlas van de duurzaamheid. Noordhoff Atlasproducties, Groningen 2019. 151 pag. ISBN 978-90-0112-028-3. Prijs E30,-.
Op een enkele kanttekening na is dit denk ik een zeer aan te bevelen boek voor iedereen die ook maar een íets met duurzaamheid doet, én voor iedereen die zich er nog nooit in heeft verdiept. De uitgebreide uitleg maakt in ieder geval duidelijk -in zeer neutrale bewoordingen- dat de noodzaak tot actie héél groot is.

Kijk ook eens bij onze cursus Zelfvoorzienend Off-grid.



Veilig trainen logo