Duurzaamheid basiscursus

Energieneutraal of warmtepompen redden klimaat niet

Tegenwoordig is er landelijk veel focus op energieneutraal, en op warmtepompen. Landelijke en stedelijke plannen klinken meestal erg mooi, en gelukkig behoorlijk gesubsidieerd, alleen het is niet volledig effectief, als je even uitzoomt. Dat uitzoomen begint een beetje mijn ding te worden. In de cursus "Zelfvoorzienend off-grid" gaat het zo vaak over basisprincipes en basisconcepten, dat dit soort concepten vanzelf naar boven komen drijven, en steeds helderder worden. Hopelijk inspireert dit artikel je dan ook om even verder te denken dan alleen de kant waar de publieke opinie je naar duwt.

Energieneutraal

Energieneutraal zijn klinkt als een sprookje. Je verbruikt in een jaar even veel electriciteit als je opwekt. Het klinkt alsof je de wereld er mee redt, alleen dat is niet helemaal zo.

1. Ten eerste heb je het alleen over electriciteit. Je vergeet dus heel even al het gas dat je voor je huishouden verbruikt, en alle uitstoot die je voor vervoer veroorzaakt als dat benzine of diesel is. Even heel eerlijk voor de neus weg: misschien eet je ook nog dagelijks vlees (aangezien dat de grootste mileuconsequenties heeft, meer dan jouw stroomverbruik). Energieneutraal is dus per see zo "volledig" als het klinkt.
2. Ten tweede vergeet je misschien dat als je s`avonds of s`nachts veel electriciteit gebruikt, ofwel als je een apparaat aanzet dat warmte produceert (wasmachine, waterkoker, magnetron, elektrische oven, infrarood-verwarming, warmtepomp), dat dan gewoon voor jou persoonlijk de kolencentrales staan te loeien (behalve als het heel hard waait en je 100% groene stroom hebt). Je bespaart weliswaar op jaarbasis jouw uitstoot, maar door jouw opbrengst te gebruiken op tijdstippen dat het niet milieuvriendelijk ter beschikking is (=niet overdag), ben je in de praktijk nog steeds aan het vervuilen als je die electriciteit s`avonds of s`nachts verbruikt.
    Het zou handig zijn om ook te leren om s`avonds en s`nachts nauwelijks stroom te verbruiken dus. Eigenlijk zou uit milieu-overwegingen electriciteit dan bizar onbetaalbaar moeten zijn, en overdag stroom overdag enorm goedkoop - maar dat is een ander verhaal.

Energieneutraal is al wel een stuk op weg. Het heeft alleen weinig zin als we niet ook aan méér besparing doen, bijvoorbeeld door vooral overdag stroom te gebruiken. Ik zou liever zien dat we zo veel zonnepanelen hebben, en zo veel besparen, dat we in de winter (bijna) genoeg stroom opwekken voor ieder huishouden zelf. In de cursus berekenen we ook kort hoe ontzettend veel zonnepanelen je dan nodig zou hebben, en dat zet de meeste mensen wel even aan het denken.

Warmtepompen

En dan warmtepompen. Prachtige vinding, waarmee we -meestal uit koude buitenlucht- efficiënt warmte verkrijgen met zo min mogelijk electriciteit. Ideaal toch?

1. Ten eerste zou ik willen dat warmtepompen alleen aangaan tussen half oktober en half maart. Warmtepompen zijn namelijk ontzettende energie-slurpers. Niet omdat ze inefficiënt zijn, maar omdat onze warmte-vraag enorm groot is. Er bestaat gelukkig een alternatief voor de andere 7 maanden van het jaar. Dit heet zonneboiler. Met een groot heat-pipe systeem (dus niet de hybride en niet veel te kleine kleine en ook niet oude vlakke plaat systemen) kun je óók in het voorjaar en najaar je douche-warmte en je ruimteverwarming gratis verkrijgen.
    Een heatpipe zonneboiler is niet alleen 2.5 keer efficiënter in zonne-energie opvangen dan zonnepanelen, het is ook pure magie. Eind oktober had ik nog 60 graden water van mijn 60-buizen zonneboilersysteem (toen het buiten 10 graden en bewolkt was). Die 60 graden is niet genoeg voor mijn koffie (in augustus met 95 graden wel) maar dat is ruim genoeg om te douchen (37 graden) en om het huis mee te verwarmen (40 graden bij lage temperatuur verwarming).
2. Ten tweede hou ik oprecht mijn hart vast als de saldering ophoudt. Saldering betekent dat het stroomnet als onbeperkte accu kan worden gebruikt. Wat gaan warmtepomp bezitters met een energieneutraal huis doen als die saldering stopt?
   Momenteel kiezen veel mensen met (spaar)geld nu voor een warmtepomp en lage temperatuur verwarming en zonnepanelen. Niet per see uit milieu-overwegingen, wel omdat je er nu meer mee bespaart dan beleggen. Maar als die saldering ophoudt, dan is het financieel gezien aantrekkelijk als je een enorme accu -zoals een Tesla Powerwall- koopt, die de grootste dagelijkse energie-pieken opslaat, zodat je s`avonds nog warmtepomp en wasmachine enz. kan gebruiken.
    Je raadt het al: zo`n enorme accu blijkt nou net het meest milieu-onvriendelijke te zijn van alle mogelijke maatregelen. En dat terwijl een zonneboiler gewoon werkt met normaal water: mijn doorsnee-grootte 500 liter buffer is energetisch gelijk aan 3.5 keer een Tesla Powerwall...

Warmtepompen lijken ideaal in de winter, alleen in de rest van het jaar onnodig. In plaats van straks Tesla Powerwalls kopen als de saldering stopt, kun je beter nú al een groot zonneboiler systeem nemen waarmee in voorjaar en najaar geen warmtepomp hoeft te gebruiken. Naderhand een zonneboiler-systeem kopen als je al een warmtepomp hebt, is gecompliceerd en dus duurder: je bent goedkoper uit als je dat metéén al aanschaft.

Wat zou jij behalve zonnepanelen en een warmtepomp het liefst in huis halen: één of meer vervuilende Powerwalls, of een zonneboiler systeem die warmte opslaat in gewoon water?

Kijk ook eens bij onze cursus Zelfvoorzienend Off-grid.